ویژگی های یک ترجمه پیام رسان و گذر از بزنگاه های ترجمه قرآن
15 تیر 1396 - 3:32
ویژگی های یک ترجمه پیام رسان و گذر از بزنگاه های ترجمه قرآن
ترجمه پیام رسان و قابل فهم از قرآن یک نیاز اساسی بود. حجت‌الاسلام علی ملکی، مترجم «ترجمۀ خواندنی قرآن» گفت: ترجمهٔ واژه به واژه و کلمه به کلمه قرآن مضمون آیات را مشکل و نامفهوم می‌کند.
به گزارش خبرنگار مهر، اگر بگوییم که در ماه رمضان قرآن‌هایی که بیشتر ماه‌های سال در کتابخانه یا به قول قدیمی‌ها روی طاقچه بوده‌اند بیشتر از هرماه دیگری بیرون آورده و خوانده می‌شوند بیراه نگفته‌ایم. در ماه مبارک رمضان نوعی انس و الفت بین مسلمانان و ماه رمضان شکل می‌گیرد و از قدیم این رسم که در ماه رمضان روزی یک جزء قرآن خوانده شود وجود داشته است به همین دلیل در این ماه بسیاری از افراد قرآن را ختم می‌کنند. متأسفانه در بیشتر موارد شاهد این موضوع هستیم که تنها روخوانی قرآن انجام می‌شود و خوانندگان قرآن تنها به خواندن متن عربی بسنده می‌کنند؛ شاید یکی از دلایل این خواندن سطحی، نبود ترجمه‌های مناسب و روان از قرآن مجید باشد. گاه به ترجمه‌هایی برمی‌خوریم که علی‌رغم اینکه فردی باسابقه و مشهور آن را ترجمه کرده ولی ادبیات و شیوه ترجمه به‌قدری سخت و پیچیده است که خواننده خیلی متوجه مفاهیم قرآنی نمی‌شود و به بیان ساده‌تر نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
حجت‌الاسلام علی ملکی، پژوهشگر و مترجم قرآن یکی ازجمله افرادی است که برای پر کردن این خلأ به فکر ترجمه‌ای ساده و روان از قرآن افتاده و در طی سال‌های متمادی مشغول ترجمه ساده، روان و پیام‌رسان شده است. «ترجمۀ خواندنی قرآن» به‌تازگی توسط انتشارات ویراستاران روانه بازار نشر شده است. برای اطلاع بیشتر درباره این ترجمه با او گفتگوی کوتاهی انجام دادیم.
حجت‌الاسلام علی ملکی، مترجم و پژوهشگر قرآن گفت: حدود هشت سال پیش متوجه شدم که ترجمه خوب و روان و متناسب با فضای فکری جوانان و نوجوانان وجود ندارد. درست در همان زمان دو فرزند من که دانش‌آموز مقطع راهنمایی بودند ترجمه‌های معمولی که از قرآن در بازار وجود دارد را می‌خواندند و خیلی از بخش‌های آن را متوجه نمی‌شدند و برای فهم آن مرتباً از من سؤال می‌پرسیدند. در همین مقطع تصمیم گرفتم که ترجمه روان و خوانا از قرآن تهیه کنم. اولین بخشی که برای ترجمه انتخاب کردم جزء سی‌ام بود چون این جزء برای دانش‌آموزان بیشتر از سایر جزءهای قرآن خوانده می‌شد.
وی افزود: در ابتدای کار ترجمه سوره‌های این جزء را به‌صورت پرینت تهیه می‌کردم و به مدارس مختلف می‌دادم و بازخورد آن را می‌گرفتم و خوشبختانه از این ترجمه بسیار استقبال شد. در همان سال ۱۳۸۸ ترجمه جزء سی‌ام چاپ و روانه بازار شد. پس‌ازآن باوجود اینکه متقاضی برای تجدید چاپ آن کتاب وجود داشت تصمیم گرفتم از تجدید چاپ خودداری کنم و مشغول و متمرکز ترجمه کل قرآن شوم. درواقع کار ترجمه اثر فعلی از اواخر سال ۱۳۸۸ آغاز شد تا به امروز که منتشر و روانه بازار نشر شده است.
این مترجم و پژوهشگر قرآنی در ادامه به ویژگی‌های متمایز این ترجمه با سایر ترجمه‌ها اشاره کرد و توضیح داد: روان بودن و سادگی و اینکه هرکسی از دانش‌آموزان گرفته تا خانم‌های خانه‌دار می‌تواند با ترجمه ارتباط برقرار کند یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این ترجمه است. به‌عنوان‌مثال در قرآن آمده است؛ «وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ» در ترجمه‌های قرآن بیان شده که ما پیامبران را فرستاده‌ایم که با زبان قومشان با آن‌ها صحبت کنند. متأسفانه این ترجمه صحیح نیست زیرا بدیهی است که هر پیامبر با قومش با زبان همان قوم صحبت می‌کند و پیامبری که در قوم عرب زندگی می‌کند با زبان چینی یا فارسی با آن‌ها سخن نمی‌گوید پس اینجا منظور خداوند این است که پیامبر با قومش با زبانی عامیانه و همه‌فهم سخن می‌گوید.
ملکی اضافه کرد: ویرایش به‌روز این ترجمه توسط یکی از ویراستاران خوش‌ذوق کشور محمدمهدی باقری از دیگر ویژگی‌های این ترجمه است. حدود یک سال ونیم من و ایشان در کنار یکدیگر مشغول ویرایش این اثر بودیم. متأسفانه بسیاری از ترجمه‌های موجود ویرایش نشده و این موضوع یکی از علل مطالعه نشدن و ارتباط برقرار نکردن با ترجمه‌های قرآن است. ویژگی دیگر ترجمهٔ ما پیام‌رسان بودن آن است به این معنا که ترجمهٔ نامبرده تحت‌اللفظی و واژه به واژه نیست و همهٔ تمرکز بر روی این بوده که پیام آیه به خواننده منتقل شود.
وی در پاسخ به این سؤال که این‌گونه ترجمه گاهی موجب تغییر و تحریف در مضمون آیه می‌شود، گفت: اتفاقاً به عقیده من ترجمهٔ واژه به واژه و کلمه به کلمه، مضمون آیه را مغلق و نامفهوم می‌کند. بنده مثال‌های زیادی دراین‌باره دارم که نشان می‌دهد ترجمهٔ واژه به واژه نه‌تنها نامفهوم است بلکه پیام آیه را اشتباه رسانده است. در ترجمه‌ای که بنده انجام دادم تلاش شده معادلی برای واژگان پیدا کنیم که خواننده امروزی آن را بفهمد و با آن ارتباط برقرار کند. گذر از دشواری‌های ترجمه در آیه‌های سخت فهم، متشابه و چندوجهی در «ترجمۀ خواندنی قرآن» به‌خوبی رعایت شده است. همچنین خواننده را هدایت کردیم تا بتواند از گردنه‌ها و بزنگاه‌های ترجمهٔ آیات قرآن عبور کند. تلطیف بار معنایی برخی از واژه‌ها متناسب باحال و هوای دانش‌آموزان و نوجوانان یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این ترجمه است.
این پژوهشگر قرآن ادامه داد: مرتبط ساختن آیه‌های یک سوره باهم یکی از نکات مهم در ترجمه قرآن است که متأسفانه کمتر به آن توجه می‌شود؛ ولی در ترجمه‌ای که ما انجام دادیم این نکته رعایت شده است. علاوه براین سعی کردیم جایی که نیاز به توضیح است پاورقی بیاوریم ودربارهٔ آن آیه توضیح مختصری بدهیم. ترجمهٔ لحن به لحن متناسب با موقعیت کلام، ویژگی دیگر این ترجمه است. به این معنا که گاهی آیات لحن داستانی دارند، گاهی لحن خطابی و… که سعی شده آن را رعایت کنیم.
ملکی در ادامهٔ تشریح ویژگی‌های «ترجمه خواندنی قرآن» اضافه کرد: ترجمه فعلی عبارت است از یک صفحه آیه قرآن و صفحه مقابل آن ترجمه آیات ولی به حول وقوه الهی در چاپ‌های بعدی ترجمه‌ها زیر آیات قرار می‌گیرند. در طول این مدت هم که کتاب منتشرشده ما مرتباً بازخوردهای این اثر را از افراد، اقشار مختلف گرفته‌ایم و همه نظرات و پیشنهاد‌های افراد را در چاپ‌های بعدی لحاظ می‌کنیم. آهنگین بودن ترجمه بخصوص در دو جزء پایانی قرآن که اوج سجع آوری قرآن است و معادل‌سازی‌های آسان‌فهم و بروز از دیگر ویژگی‌های این ترجمه است.
مترجم «ترجمه خواندنی قرآن» اظهار کرد: از همان ابتدا که کار ترجمه را آغاز کردم، دائماً نظر و بازخورد اساتید مختلف حوزه و دانشگاه را می‌گرفتم. تلاش داریم تا این بازخوردها و نظرات را در سایت مربوط به این اثر هم بیاوریم. ضمن اینکه این اثر علاوه بر ویرایش زبان فارسی که محمدمهدی باقری عهده‌دار آن است، یک ویراستار ادبیات عرب هم داشته است که در نکات ادبیات عرب و نکات بلاغی قرآن به ما کمک می‌کرده است.
وی در پایان گفت: بنای ما این است که هر پنج سال یک‌بار این اثر بازویرایی کلی شود اما اگر تا قبل از پنج سال اشکالاتی براین ترجمه وارد شود که درست باشد در صورت لزوم در چاپ بعدی آن اعمال می‌کنیم. تاکنون هم از گروه‌های گوناگونِ اجتماعی خواسته‌ایم که دربارۀ بندبند ترجمه، در جایگاه خوانندۀ نوعیِ آن یا از جایگاه متخصصِ ترجمه و معارف قرآنی، نظرهای اصلاحی و پیشنهادی بدهند تا با جمع‌آوری دیدگاه‌های تخصصی و عمومی بتوانیم بهبود مستمر را در کیفیت ترجمه در پیش بگیریم. از این پس هم برای بازویرایی‌های آینده، این کار را خواهیم کرد؛ چون هر ترجمه‌ای از متن مقدس، به‌تناسب تغییرهای زمانی و زبانی، باید حداقل هر پنج سال یک‌بار به‌روزرسانی شود. بنده از همین‌جا اعلام می‌کنم که خوانندگان این اثر می‌توانند ما را در رفع مشکلات این ترجمه و بهبود آن یاری کنند. به این صورت که نظرات و پیشنهاد‌های خود راجع به اثر را در پایگاه اینترنتی Www.QuranTr.com ثبت کنند و یاری‌رسان ما در ارتقاء کار باشند.
«ترجمه خواندنی قرآن» را انتشارات ویراستاران منتشر کرده و شیوه توزیع و تهیه آن‌هم در پایگاه اینترنتی www. QuranTr.com آمده است. علاقه‌مندان به تهیهٔ این اثر با مراجعه به این پایگاه اینترنتی می‌توانند این ترجمه روان و خواندنی را اینترنتی تهیه کنند.
